Jump to content

Ianuari 1

From Wikipedia

2025 Kalena

1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
1
2345678
9101112131415
16171819202122
232425262728
1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  
12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
27282930  
123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
2930  
12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  
12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31  
123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
282930  
1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
30  
123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031  

O Ianuari 1 o le aso muamua lea o le tausaga i le Kalena Kurekoria. E 364 aso o totoe se'ia o'o i le fa'aiuga o le tausaga (365 i tausaga e puna ifo). O lenei aso ua lauiloa fo'i o le Tausaga Fou.

Mea na tutupu

[Teuteu | edit source]

A o le'i o'o i le 1600 AD

[Teuteu | edit source]
  • 153 BC - Roma: Tausaga muamua lea e amata ai le vaitaimi o Ta'ita'i (Konesula).
  • 45 BC - Roma: Amata ona fa'aoga le Kalena Iulio i le Repapelika o Roma.
  • 42 BC - Roma: Filifilia le Senate e fa'aatua le ta'ita'i o Iulio Kaisara, sa fasioti i le 15 Mati 43 BC.
  • 193 - Roma: Filifia le Senate le Emeperoa fou o Pertinax, ae le'i mana'o ai naia i le tulaga lea.
  • 404 - Roma: Taumafai e Saint Telemachus ona taofi se tauvaga fusu i totonu o se fale mata'aga. Sa feita tagata matamata aga'i Telemachus, ma fasiotia o ia i le togina o ma'a. Mo le taumafiga o le Saint, sa fa'asaina e le Emeperoa Honorius le tauvaga fusu.
  • 417 - Roma: Fosia e Emeperoa Honorius le faaipoipoga o Galla Placidia ma se tasi o ona ta'ita'i fitafita, Constantius.
  • 947 - Saina: Pu'ea e Autau o Emeperoa Taizong le a'ai o Daliang, ma gata ai le Emepaea o Jin mulimuli ane.
  • 1001 - Hungary: Avea aloalii sili o Stephen I mo le Tupu muamua o Hungary e le Pope Sylvester II.
  • 1068 - Byzantine: Fa'aipoipo Romanos IV ma Eudokia Makrembolitissa, ma fa'atu ai oia mo Emeperoa.
  • 1259 - Nicaea: Fa'atu Michael VIII i le so'o Emeparoa ma lana paga o John IV.
  • 1438 - Hungary: Fa'atu Albert II o Habsburg i le Tupu o Hungary.
  • 1502 - Pasila: Sa su'esu'ea e tagata Potukale le pitonu'u e nonofo ai le a'ao o Rio de Janeiro i tausaga i luma.
  • 1515 - Roma: Fa'atu Francis mo Tupu o Farani talu ai le maliu o lona tama fa'atulafono, Louis XII.
  • 1527 - Koroasia: Filia e tamali'i Ferdinand I mo Tupu o Koroasia.
  • 1600 - Sikotilani: Fa'ailoa e Sikotilani Ianuari 1 o le aso muamua o le tausaga, i lo le mati 25.

1601–1900 AD

[Teuteu | edit source]
  • 1604 - Egelani: Sa fa'atino le tala fa'atusa "The Masque of Indian and China Knights" e tagata fa'amalie a le Tupu James VI and I.
  • 1651 - Sikotilani: Fa'atu Charles II mo le Tupu o Sikotilani.
  • 1700 - Rusia: Amata ona fa'aoga tausaga AD i lo le AM.
  • 1707 - Potukale: Fa'atu John V mo le Tupu o Potukale.
  • 1739 - Farani: Va'ai muamua tagata su'esu'e i le motu o Bouvet, o lo'o pitosili ona mamao mai nisi motu.
  • 1772 - Egelani: Amata ona fa'aoga tupe siaki e le London Credit Exchange Company.
  • 1773 - Egelani: Le taaga muamua o le pese "Amazing Grace" sa tupu a'o launa John Newtown i le a'ai o Olney.
  • 1776 - Iunite Setete o Amerika (USA): I le Taua Fouvale o Amerika, sa muina le a'ai o Norfolk talu ai taua i le va o Egelani ma le Autau o Amerika.
  • 1776 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa muamua ona lele le fu'a o USA e le ta'ita'i o George Washington.
  • 1781 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa fouvale fitafita e 1,500 mai le Autau o Amerika.
  • 1788 - Egelani: Sa lolomi le lomiga muamua a "The Times" i Lonetona.
  • 1801 - Peretania: Fa'avae le iunite o Peretania ma Aialani.
  • 1804 - Haiti: Gata le pulea o Farani i le motu o Haiti. O le Repapelika muamua lea e tele ai tagata uliuli, ma le atunu'u lona lua e tuto'atasi i le Konetina o Amerika (muamua ia USA).
  • 1806 - Farani: Ave'eseina le Kalena Farani ma toe fa'aoga le Kalena Karikota.
  • 1808 - Iunite Setete o Amerika (USA): Fa'asaina le lafomai o tagata pagota aga'i le USA.
  • 1810 - Ausetalia: Fa'atu le Ta'ita'i Fitafita o Lachlan Macquarie mo le Kovana o Niu Saute Uelese.
  • 1818 - Peretania: Lomilomia le tusi talafatu "Frankenstein; or, The Modern Prometheus". O le tusitala muamua lea fa'asaienisi.
  • 1822 - Eleni: Tusia se Fa'avae fou o Eleni.
  • 1834 - Siamani: Ausia le tele o atunu'u i totonu o Siamani aga'i se Iunite fa'atupe e ta'u o le Zollverein.
  • 1845 - Filipaina: Suia aso a le Kalena o Filipaina, ia laina ma isi atunu'u o Asia. Sa tu itua le Kalena o Filipaina i se aso e tasi mo le 323 tausaga ae le'i mae'a le suiga lea.
  • 1847 - Iunite Setete o Amerika (USA): Fausia le Falema'i muamua e fa'aigoa i "Mercy", i le a'ai o Pittsburgh.
  • 1860 - Polani: Lomilomia le fa'ailoga meli muamua o Polani. Sa masani ona fa'aoga fa'ailoga Rusia i vaitaimi i tua.
  • 1861 - Mehiko: Osofa'ina le Autau Faasaoloto i le a'ai o Mexico City.
  • 1863 - Iunite Setete o Amerika (USA): I le taimi o le Taua Faalemalo o Amerika, sa fa'avae le Tulafono Fa'asa'olotoga mo tagata Pagota i Setete o lo'o Fouvale.
  • 1877 - Initia: Fa'atu le Tupu o Victoria ma Emeperoa o Initia.
  • 1885 - Lalolagi: Sa auai atunu'u e 25 i le tulaga faatonuina mo le taimi, sa fautua ai se tasi o Sandford Fleming.
  • 1890 - Ereteria: Sa avea e Italia le pitonu'u o Eretia.
  • 1892 - Iunite Setete o Amerika (USA): Amata ona fa'asoa tagata malaga mai i luga o le motu o Ellis.
  • 1898 - Iunite Setete o Amerika (USA): I le a'ai o New York, sa avea nisi fenua latalata i totonu o laina a le a'ai.
  • 1899 - Kupa: Gata le pulea o Sapania i le motu o Kupa.
  • 1900 - Nigeria: Sa avea le pitonu'u o Nigeria i lalo o le puipuina o Peretania.

1901 AD – Le taimi nei

[Teuteu | edit source]
  • 1901 - Nigeria: Sa avea le pitonu'u o Nigeria i Saute i lalo o le Emepaea o Peretania.
  • 1901 - Ausetalia: Sa Iunite ia kolone o Niu Saute Uelese (NSW), Kuiniselani (QLD), Vitoria (VIC), Ausetalia i Saute (SA), ma Ausetalia i Sisifo (WA) e fa'avae ai le atunu'u o Ausetalia.
  • 1902 - Iunite Setete o Amerika (USA): Ta'aloga muamua o le College Football sa tupu i Pasadena.
  • 1910 - Peretania: Sa si'ia le tulaga o Kapeteni David Beatty aga'i se tu'aina ta'ita'i o le Neivi. O ia o le ta'ita'i e pitosili ona la'ititi ona tausaga.
  • 1912 - Saina: Sa fa'atu le Repapelika o Saina.
  • 1913 - Lalolagi: O le SPT Airboat Line o le auala va'alele muamua lea na fa'aogaina va'a apa'au.
  • 1923 - Peretania: Sa iunite auala nofoaafi i lalo o Komopani e 4.
  • 1927 - Mehiko: Fa'atino le tulafono e auai i le suau'u ma amata ai le Taua o Cristero.
  • 1928 - Rusia (USSR): Sola Boris Bazhanov mai Rusia ma tuli le sulufaiga aga'i Farani.
  • 1929 - Kanata: Iunite pitonu'u o Vancouver e fausia ai le a'ai o Vancouver.
  • 1932 - Iunite Setete o Amerika (USA): Mo le fa'amanatuina o le tausaga fanau o George Washington, sa lomilomi ni seki fa'ailoga meli e 12.
  • 1934 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa liliu le Motu o Alcatraz i se Falepuipui Feterale.
  • 1934 - Siamani: Fa'atino le tulafono e taofi ai le fanua o tamaiti le atoatoa.
  • 1942 - Lalolagi: Sa saini e atunu'u e 26 le Ta'utinoga o le Malo Aufa'atasi (UN).
  • 1945 - Siamani: Fa'atino le Misiona Bodenplatte e fa'aumatia Autau Va'alele a le Au So'ofa'atasi. E le'i manuia le misiona lea.
  • 1947 - Lalolagi: I le taimi o le Taua Ma'alili, sa Iunite nofoaga fa'amiliteli a USA ma Peretania i le atunu'u a Siamani.
  • 1947 - Kanata: Fa'atino le tulafono fa'asitiseni o Kanata, ma fa'aliuliu ai tagata o Kanata mai sitiseni o Peretania.
  • 1948 - Peretania: Fa'atau e le malo auala nofoafi i le atunu'u atoa.
  • 1949 - Asia: Sa fa'alosia e le Malo Aufa'atasi (UN) le filemuina o osofa'ina a Pakistani ma Initia i le pitonu'u o Kashmir. Na taofi taufaga i le 11:59pm.
  • 1956 - Sudan: Tutasi le atunu'u o Sudan mai le pulega o Aikupito ma Peretania.
  • 1957 - Malesia: Sa tofia e Tupu Elisapeta II le a'ai o George Town, Penang i si a'ai tele.
  • 1957 - Taialani: Fa'atino tulafono e fa'asa ai le a'amu i le Tupu ma lona aiga.
  • 1958 - Europa: Iunite isi atunu'u o Europa i le faiga o tupe (EEC).
  • 1959 - Kupa: I le taimi o le Taua Fouvale o Kupa, sa fa'ato'ilaloina le ta'ita'i o le malo a Kupa, e le Autau o Fidel Castro.
  • 1960 - Cameroon: Tuto'atasi le atunu'u o Cameroon mai le pulega o Farani ma Peretania
  • 1962 - Samoa: Tuto'atasi le atunu'u o Samoa mai le pulega o Niu Sila.
  • 1964 - Aferika: Sa vaevae le Iunite o Rhodesia ma Nyasaland aga'i le Repapelika o Zambia, Malawi, ma le pitonu'u o Rhodesia.
  • 1965 - Afakanisitana: Le Paki mo Tagata ma Temokolasi sa fa'avae i le a'ai o Kabul.
  • 1970 - Lalolagi: O le aso lea e amata ai le fua taimi fa'akomepiuta "Unix Time".
  • 1971 - Iunite Setete o Amerika (USA): Fa'asaina fa'asalalauga o Tapa'a.
  • 1973 - Europa: Sa auai atunu'u o Tenemaki, Aialani, ma Peretania i le Iunite fa'atupe o Europa (EEC).
  • 1976 - Saudi Alapi: Sa pa le pomu i totonu o se va'alele i le vanimonimo o Saudi Alapi. Sa maliu ai le 81 o tagata.
  • 1978 - Initia: Pa'u se va'alele mai le ea ma so'a i le sami o alapi. Sa maliu ai le 213 o tagata.
  • 1979 - Iunite Setete o Amerika (USA): Fa'atino tulafono mo le puipuina o Tailani ma le feoa'i o USA ma Saina.
  • 1981 - Europa: Auai le atunu'u o Eleni, i le Iunite fa'atupe o Europa (EEC).
  • 1982 - Lalolagi: O le ta'ita'i o le Malo Aufa'atasi (UN) o Javier Perez de Cuellar mai le atunu'u o peru.
  • 1983 - Iunite Setete o Amerika (USA): Suia le faiga fa'akomepiuta a le ARPANET. O le suina lea na fausia ai le initaneti.
  • 1984 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa fosia e le malo o Amerika le ave'eseina o isi vaevae Komopani mai le Pisinisi tele o AT&T.
  • 1984 - Brunei: Tuto'atasi le atunu'u o Brunei mai le pulega o Peretania.
  • 1985 - Peretania: O le viliga muamua a le telefoni feavea'i sa tupu i le aso nei.
  • 1987 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa filifilia e le ituaiga o Isleta Pueblo le latou ta'ita'i fafine muamua o Verna Williamson.
  • 1988 - Iunite Setete o Amerika (USA): Sa iunite lotu e tele i totonu o Amerika.
  • 1989 - Lalolagi: Sa fa'atino le tulafono "Montreal Protocol", mo le taofina o le fa'aogaga o vaila'au e fa'aleaga ai siosiomaga a le lagi.
  • 1990 - Iunite Setete o Amerika (USA): O David Dinkins o le tagata lanu muamua e auai mo ta'ita'i a le a'ai o New York.
  • 1993 - Europa: Vavae le Atunu'u o Czechoclovakia e fausia ai le Repapelika o Czechia ma Slovakia.
  • 1994 - Mehiko: Tau le Autau fouvale ma le setete o Chiapas mo le 12 aso.
  • 1994 - Amerika: Amata le Iunite fa'atupe o Kanata, USA, ma Mehiko e ta'u o le NAFTA.
  • 1995 - Lalolagi: Amata le fono fa'atupe a le lalolagi (World Trade Organisation (WTO)).
  • 1995 - Norway: Sa fua le galu mata'utia i le sami i le itu i matu.
  • 1995 - Europa: Auai Austria, Finilani, ma Sweden i le Iunite o Europa (EU).
  • 1998 - Rusia: Amata le tufaga o tupe fou a le malo talu ai le pa'u o latou tala (Rubles).
  • 1998 - Argentina: Sa lolomi'ina se pepa fa'asaientisi e Juan Maldacena, e fa'afeso'ota'i ai manatu o fisiki "String theory" ma le "Quantum Gravity".
  • 1999 - Europa: Amata le tupe "Euro" mo isi atun'u a le Iunite o Europa (EU).
  • 2001 - Eleni: Fa'aoga e Eleni le "Euro" mo latou tupe.
  • 2004 - Pakisitani: Manumalo le ta'ita'i fitafita o Pervez Musharraf i le Palota o Pakisitani mo le tulaga o Peresitene.
  • 2007 - Europa: Auai Bulgaria ma Romania i le Iunite o Europa (EU).
  • 2007 - Initonesia: So'a se va'alele i le sami o Initonesia. Sa maliu ai le 102 o tagata.
  • 2009 - Taialani: Maliu le 66 tagata i totonu o se fale sa mu.
  • 2010 - Pakisitani: Sa avea ese tagata fa'apapomu le ta'avale ma fa'apaina i se ta'aloga voli. Sa maliu ai le 105 tagata ma tinaina lesi 100.
  • 2011 - Aikupito: Sa pa le pomu i totonu o se lotu kerisiano kopiti. Sa maliu ai le 23 o tagata.
  • 2011 - Esetonia: Fa'aoga e Esetonia le "Euro" mo latou tupe.
  • 2013 - Ivory Coast: Sa solasola le tele o tagata i se paki fa'afiafiana. Sa maliu ai le 60 ma tinaina le 200 o tagata.
  • 2015 - Lalolagi: Sa amata le Iunite fa'atupe o Europa ma Asia (EEU) e auia ai Rusia, Belerus, Armenia, Kazakhstan, ma Kyrgystan.
  • 2017 - Tukie: Sa tupu taufaga i se falefiafia i le a'ai o Istanbul. Sa maliu ai le 39 ma tinaina le 79 o tagata.
  • 2023 - Croatia: Fa'aoga e Croatia le "Euro" mo latou tupe. Sa auai fo'i le atunu'u ma le Eria o Tua'oi matala.