Gagana faʻa Sāmoa

From Wikipedia
(Redirected from Gagana Samoa)

ʻO le gagana Sāmoa ʻo le gagana moni a Sāmoa (Sāmoa i Sisifo), ʻatoa foʻi ma Amerika Sāmoa (Sāmoa i Sasaʻe).

ʻO le gagana Sāmoa e i totonu o le liʻo o ʻĀiga o gagana o Austronesia. ʻO lenā ʻāiga e aofia ai le gagana faʻatoga, faʻatokelau, faʻatuvalu, ma malagasy.

ʻO le gagana Sāmoa e faʻaaogaina e le tele o isi atunuʻu i le Pasefika. E pei ʻo aso anamua, i motu e pei o Tuvalu, Toʻelau, ma Nauru sa leai ni a latou Tusi Paʻia i a latou lava gagana. ʻO le Tusi Paʻia Sāmoa sa faʻaaogāina e nā motu lāiti mo le faiga o a latou tapuaʻiga ma a latou misasā.

ʻO le gagana Sāmoa, ʻo le lona tolu lea o gagana faʻaaogāina tele i Niu Sila. E tele nisi tagata i Niu Sila latou te iloa nai ʻupu faʻasamoa e pei o ʻupu nei: mālō, pīsupo, povi māsima, sapasui, sole, suga, talofa, uso.

Niu Sila: I totonu o Niu Sila, e tusa ma le 47% o tagata Samoa e fananau i Niu Sila e mafai ona talanoa pē faʻaaogā foʻi le gagana Samoa. ʻO lona uiga, ʻua sili atu tagata fananau i Niu Sila ʻua leiloa faʻaaoga pē lē mafai foʻi ona talanoa i le gagana Samoa.

Upu Igilisi - Samoa[Teuteu | edit source]

Igilisi Gagana Samoa[1]
Yes ‘ioe
No Leai
Please Fa‘amolemole
Thank you Fa‘afetai
Thatʻs all right ‘Ua lelei
big - small tele - la‘itiiti
quick - slow vave/tope - gese
early - late vave - tuai
cheap - expensive taugōfie - taugatā
near - far latalata - mamao
hot - cold vevela - malulū
full - empty tumu - gaogao
easy - difficult faigōfie - faigatā
heavy - light mamafa - māma
open - shut tatala - tapuni
right - wrong sa‘o - sesē
old - new tuai - fou
old - young matua - talavou
beautiful - ugly ʻaulelei / ʻauleaga
good - bad lelei - leaga
better - worse feoloolo - leaga tele
south - north Saute - Matu
east - west Sasaʻe - Sisifo

Numera[Teuteu | edit source]

O numera:—

Numera Gagana Samoa Igilisi
1 tasi one
2 lua two
3 tolu three
4 fa four
5 lima five
6 ono six
7 fitu seven
8 valu eight
9 iva nine
10 sefulu ten
11 sefulu ma le tasi eleven
12 sefulu ma le lua twelve
20 luafulu or lua sefulu twenty
30 tolugafulu or tolu sefulu thirty
40 fagafulu or fa sefulu forty
50 limagafulu or lima sefulu fifty
60 onogafulu or ono sefulu sixty
70 fitugafulu or fitu sefulu seventy
80 valugafulu or valu sefulu eighty
90 ivagafulu or iva sefulu ninety
100 selau one hundred
200 lua lau two hundred
300 tolugalau or tolu selau three hundred
1000 afe one thousand
2000 lua afe two thousand
10,000 mano or sefulu afe ten thousand
1,000,000 miliona (loan word) one million

Faʻamaumauga[Teuteu | edit source]

  1. [1] New Zealand Electronic Text Centre, A Grammar and Dictionary of the Samoan Language, with English and Samoan vocabulary by Rev George Pratt, 1893, London Missionary Society. Retrieved 29 January, 2009.