Gagana fa'a Sāmoa
'O le gagana Sāmoa 'o le gagana moni a Sāmoa (Sāmoa i Sisifo), 'atoa fo'i ma Amerika Sāmoa (Sāmoa i Sasa'e).
'O le gagana Sāmoa e i totonu o le li'o o 'Āiga o gagana o Austronesia. 'O lenā 'āiga e aofia ai le gagana fa'atoga, fa'atokelau, fa'atuvalu, ma malagasy.
'O le gagana Sāmoa e fa'aaogaina e le tele o isi atunu'u i le Pasefika. E pei 'o aso anamua, i motu e pei o Tuvalu, To'elau, ma Nauru sa leai ni a latou Tusi Pa'ia i a latou lava gagana. 'O le Tusi Pa'ia Sāmoa sa fa'aaogāina e nā motu lāiti mo le faiga o a latou tapua'iga ma a latou misasā.
'O le gagana Sāmoa, 'o le lona tolu lea o gagana fa'aaogāina tele i Niu Sila. E tele nisi tagata i Niu Sila latou te iloa nai 'upu fa'asamoa e pei o 'upu nei: mālō, pīsupo, povi māsima, sapasui, sole, suga, talofa, uso.
Niu Sila: I totonu o Niu Sila, e tusa ma le 47% o tagata Samoa e fananau i Niu Sila e mafai ona talanoa pē fa'aaogā fo'i le gagana Samoa. 'O lona uiga, 'ua sili atu tagata fananau i Niu Sila 'ua leiloa fa'aaoga pē lē mafai fo'i ona talanoa i le gagana Samoa.
Upu Igilisi - Samoa[Teuteu | edit source]
Igilisi | Gagana Samoa[1] |
---|---|
Yes | ‘ioe |
No | Leai |
Please | Fa‘amolemole |
Thank you | Fa‘afetai |
That's all right | ‘Ua lelei |
big - small | tele - la‘itiiti |
quick - slow | vave/tope - gese |
early - late | vave - tuai |
cheap - expensive | taugōfie - taugatā |
near - far | latalata - mamao |
hot - cold | vevela - malulū |
full - empty | tumu - gaogao |
easy - difficult | faigōfie - faigatā |
heavy - light | mamafa - māma |
open - shut | tatala - tapuni |
right - wrong | sa‘o - sesē |
old - new | tuai - fou |
old - young | matua - talavou |
beautiful - ugly | 'aulelei / 'auleaga |
good - bad | lelei - leaga |
better - worse | feoloolo - leaga tele |
south - north | Saute - Matu |
east - west | Sasaʻe - Sisifo |
Numera[Teuteu | edit source]
O numera:—
Numera | Gagana Samoa | Igilisi |
---|---|---|
1 | tasi | one |
2 | lua | two |
3 | tolu | three |
4 | fa | four |
5 | lima | five |
6 | ono | six |
7 | fitu | seven |
8 | valu | eight |
9 | iva | nine |
10 | sefulu | ten |
11 | sefulu ma le tasi | eleven |
12 | sefulu ma le lua | twelve |
20 | luafulu or lua sefulu | twenty |
30 | tolugafulu or tolu sefulu | thirty |
40 | fagafulu or fa sefulu | forty |
50 | limagafulu or lima sefulu | fifty |
60 | onogafulu or ono sefulu | sixty |
70 | fitugafulu or fitu sefulu | seventy |
80 | valugafulu or valu sefulu | eighty |
90 | ivagafulu or iva sefulu | ninety |
100 | selau | one hundred |
200 | lua lau | two hundred |
300 | tolugalau or tolu selau | three hundred |
1000 | afe | one thousand |
2000 | lua afe | two thousand |
10,000 | mano or sefulu afe | ten thousand |
1,000,000 | miliona (loan word) | one million |