Cananga odorata

From Wikipedia

Template:Speciesbox

Moso'oi
Fualaau Cananga odorata
Fa'avasegaga fa'asaienisi Edit this classification
Aomatū: Plantae
Clade: Tracheophytes
Clade: Angiosperms
Clade: Magnoliids
Tulaga: Magnoliales
Aiga: Annonaceae
Genus: Cananga
Fauna:
C. odorata
Igoa Binomial
Cananga odorata

O Cananga odorata i Maui

Cananga odorata, ua lauiloa o le Moso'oi ( / ˈiː l æ ŋ ˈiː l æŋ / EE EE EE -lang ) po'o le cananga tree, o se laau teropika e tupuga mai i Filipaina ma salalau atu i Meleisia, Initonesia, Niu Kini, le Atu Solomona, ma Kuiniselani, Ausetalia. E moni fo'i i vaega o Cambodia, Thailand, Initia ma Vietnam . E fa'atauaina mo suau'u mana'omia e maua mai ona fuga (e ta'ua fo'i o le "ylang-ylang"), lea e malosi lona manogi fuga. O le Moso'oi o se tasi o mea fa'alenatura e sili ona fa'aaogaina i totonu o fale gaosi mea manogi, ma maua ai le igoa "Queen of Perfumes".

O le vine a'e Moso'oi, le Artabotrys hexapetalus (o le synonym A. odoratissimus), o se laau fa'a-fe'e fafie, ua i ai i le aiga e tasi, ma o se puna o le manogi fo'i.

Etymology ma nomenclature[Teuteu | edit source]

O le suafa 'ylang-ylang' na fa'apea i le itulau Sepania o le suafa Tagalog o le la'au, ᜁᜎᜅ᜔ᜁᜎᜅ᜔ ilang-ilang - o se fa'aualofa'i i le upu ᜁᜎᜅ᜔ ilang, e fa'apea ona 'vaomatua', na sao ai le nofoa o le la'au. O se mea e fa'amaoni atu ai o le fa'amata'utia o le tino i lona itūmalō. O se tala e fa'aalia ai o le fesilafaiga atu o le suafa o lo'o matamata atu e le tino i lona nofoa. O se maliu fa'alelei o lo'o i ai o se 'kagonega o fua.

O le laau lea e to'atele ai le malosi o le manogi, o lo'o fa'apea atu fo'i lea o le 'Fragrant Cananga,' le Laau o Macassar-oil, po'o le Laau Tino. O le suafa 'kenanga' e valaauina i le gāfua, mai le itulau-malaga a le *kanaŋa i le Malaia. O isi suafa fa'apitoa a le laau i le fenua Polenisia o le tino e pei o Mataʻoi (Ailana o Cook), Mohokoi (Tonga), Mosoʻoi (Samoa), Motoʻoi (Havai'i), ma Mokosoi, Mokasoi, po'o Mokohoi (Fiji).

Fa'amatalaga[Teuteu | edit source]

O Cananga odorata o lo'o fa'aalia i le Flora de Filipinas a Francisco Manuel Blanco

O le Cananga odorata o se laau fa'a-e'e o le aiga o le custard apple, Annonaceae. O le atina'e o lea e maua ai le 5 m (16 ft) i le tausaga, ma e avea ai i le loto o le laau o le 12 m (39 ft) i se lau va'aolele. O latou laau e fa'atino, o latou laau lipoifoifo, ma latou laau e mafai ona fa'atalanoa i le 13–21 cm (5–8.5 in). O latou atina'e e pei ona fa'atino, o latou i'i e tu'u ma le galuega o latou i le aga ma le fualalo. O le fuala o le Cananga odorata, o lea o lea e fa'aulufalega, e mamao ai le fautuaga, ma e tu'u ma le ono la'i, o latou ua pei o latou i se la'au tai, ma e mafai ona tu'u ai se taumafa tele o le taulaga. O le poleni o le Cananga odorata, o lona uiga o le faititili e pei ona fa'amata'utia.

O le Cananga odorata var. fruticosa, le ylang-ylang suiitai, o se laau fa'a-e'e suiitai po'o le aiga o le custard apple, Annonaceae. Ua tupu e le felauiti po'o le fa'asologa ma faaupufai.

Fa'asoa ma nofoaga e nonofo ai[Teuteu | edit source]

O le laau na fa'aaoga i le Cananga odorata o le laau fa'a-e'e o le aiga o le custard apple, Annonaceae, ua fātuga mai le Malesian ecoregion, mai itūlagi o Mainland Southeast Asia (Tailani ma Vietnam), i le Maritime Southeast Asia (Filipaina, Malēsia, Indonesia), Papua Niu Kini, Solomona Aitū, ma Queensland, Ausetalia. Ua tu'uina atu i isi itu o le lalolagi i le Va'atausili o le Pasifika, Asia i Sasae, Afelika, ma le Ameleka. O lo'u fia o le la'au i Madagasikā, Polinesia, Melanesia, Mikolinesia, ma le Comoros Islands. Ua tupu i le malo pe a i le la'ititi poo le afū, ma e filifilia ai le malo malosi o lona nofoa i le vao-tauvaga o lona itūmalō sa iloga. Ua olaia le Mosoʻoi i itu taitaifono i totonu o le vao-tauvaga fa'asolitulafono.

I le Madagasikā, o le Cananga odorata o lo'o fa'aaoga i fanua ma le Hewittia malabarica (L.) Suresh e fa'aaoga fo'i i le fa'asologa ma le olomiga o le fanua.

Si'osi'omaga[Teuteu | edit source]

O nisi o mea'ai mamafa auaunaga o le laau Cananga odorata o loo i ai lea latou lafu o fua maualuga ma lea o ni mea'ai e fa'amoemoe atu ai i latou, pe a o ni manu e tusa ai ma le kaloloa-i-mānū faleāiga, kaloloa-i-mānū faleāiga 'ula'ula-tilotiloa, kaloloa-i-mānū faleāiga a Zoe, kaloloa-i-mānū līmene fa'ase'ese'e, kaloloa-i-mānū līmene 'ula'ula-tāpī, kaloloa-i-mānū līmene tufuga, kaloloa-i-mānū līmene ula, ma le kaloloa-i-mānū līmene wompoo. O le manu le Sulawesi red-knobbed hornbill o se fa'aulufalega tauatina e fa'ataua'i ai le tusi o ni la'au fa'aputuputu mo le Cananga odorata.

Fa'aoga[Teuteu | edit source]

O le suauu taua o le Cananga odorata, o lo'o fa'aaoga i le aromatherapy. E fa'amaoni e le a fa'aitiitia le televave o le tino i le taumafa-vaiulu, ma le fa'atautauaina o le sebum mo nisi fa'amama i le avanoa o le laau, ma o lea na fa'amatalaina e fa'apea ai le naunau atu. O le suauu mai le Moso'oi o lo'o fa'aaoga tele i le vaaigaluega a le Tisi (Chanel No. 5) i le fa'atautauga o mea manogi fa'atane ma le manogi fa'aputuputu (floral-themed). O le Moso'oi o lo'o fa'aite i ai i ni manogi fa'atane, mea'ai, ma manogi la'au.

I le Indonesia, o le olomiga o le Moso'oi o lo'o fa'ata'alia i luga o le moega a o'o i latou o lo'o mafaufau i le taimi fou i latou o lo'o tasi. I le Filipaina, o lona olomiga, ma le olomiga o le sampaguita, o lo'o fa'atulagaina ma le aveese (lei) ma ave fafine ma fa'atulagaina ai i latou o lo'o to'atele i latou i le atoaga tausala.

O le suauu taua a le Moso'oi e maua ai le 29% o le auina atu i fafo o le atunuu i Comoros (1998).

O le Moso'oi o lo'o ola i Madagascar ma fa'atau atu i le lalolagi atoa mo ana suauu taua.

Moso'oi suauu taua o se tasi o mea autu o le suauu macassar .

Moso'oi suauu taua[Teuteu | edit source]

Moso'oi (Cananga odorata) suauu taua

Uiga[Teuteu | edit source]

O le manogi o le Moso'oi o lo'o i ai ni manogi fa'a-sī ma tafā, ma lea o le oti ma le custard, ma le fa'aaliga ma le fetaia'i o le jasmine ma le neroli, e pei o lea ua fa'atulaga ai lea o le manogi e pei ona lautogia, suamalie, ma o lo'o i ai se manogi fua ma le manogi fa'aputuputu. O le suauu taua o le Moso'oi o lo'o maua mai i le fa'amama ausa o le fa'asologa ma le fālaila i ai i lona toloa (extra, 1, 2, po'o le 3) i taimi o lo'o maua mai ai le suauu. O ni taumafa e pei ona sao, o le benzyl acetate, linalool, p-cresyl methyl ether, ma le methyl benzoate, o lo'o fai ai le manogi a'i.

O mea fa'a'ona ole vaila'au[Teuteu | edit source]

O fa'asologa fa'a-kemikolo masani o vasega eseese o le Moso'oi suau'u taua o lo'o lipotia e faapea:

  • Linalool
  • Germacrene
  • Geranyl acetate
  • Caryophyllene
  • <i id="mw6A">p</i> -Cresyl methyl eter
  • Methyl benzoate
  • Sesquiterpenes

Vaai foi[Teuteu | edit source]

  • O le Jasminum sambac, le Jasmine Arabia, o se laau eseese fo'i e fa'aalia ai le'i tele ona fa'aaogaina i le vaaigaluega a le Tisi.